Wątroba jest jednym z narządów, którego choroby przez długi czas nie dają żadnych dolegliwości. Mogą się przez lata rozwijać niezauważone, a gdy pojawią się widoczne symptomy, to przeważnie stan jest już mocno zaawansowany. Dokładnie tak jest z marskością, jednym z popularniejszych schorzeń związanych z tym narządem. Jest to niestety choroba nieodwracalna, dlatego też tak ważna jest profilaktyka. Wątroba jest bardzo wytrzymałym narządem i dużo zniesie, ale jak się z pewnymi rzeczami przesadzi, to nawet ona może nie dać rady.

Dlaczego należy się troszczyć o wątrobę

Wątroba jest największym organem w naszym ciele, przeciętnie waży około dwóch kilogramów. Przez wielu jest uważana za wieloczynnościową fabrykę, w której zachodzą liczne procesy chemiczne, niezbędne do sprawnego funkcjonowania organizmu. Organ ten składa się z dwóch części nazywanych płatami. W razie potrzeby, na przykład choroby czy wypadku, dużą jej część można usunąć, co nie wpłynie negatywnie na jej funkcjonowanie. Główną jej rolą jest oczyszczanie organizmu z różnego rodzaju toksyn i szkodliwych substancji, jakie cały czas się pojawiają w wyniku przemian metabolicznych i są dostarczane z zewnątrz. Jej działanie jest szczególnie widoczne po spożyciu alkoholu, gdy potrafi go w całości zneutralizować. Poza tym wątroba pełni rolę energetycznego zbiornika, bowiem wytwarza i gromadzi glikogen, czyli podstawowe paliwo dla komórek. Organ ten jest odpowiedzialny za gospodarkę tłuszczową i białkową, przekształca bowiem węglowodany i białka w tłuszcze, a jednocześnie produkuje większość białek zawartych w  osoczu. Ze względy na swoją budowę wątroba magazynuje dużą ilość krwi, którą w razie potrzeby może szybko oddać do krwioobiegu.

Przyczyny marskości wątroby

Długotrwałe narażenie wątroby na niekorzystne czynniki, czy to systematyczne podtruwanie alkoholem, czy różnego rodzaju choroby, mogą spowodować proces degeneracji. W jej wnętrzu zaczynają powstawać zmiany zwyrodnieniowe, zwłóknienia zaczynają zastępować zdrowe tkanki, i w rezultacie organ ten przestaje spełniać swoje funkcje. Niekiedy trwa to niezauważenie latami, przede wszystkim zaburzeniu ulega usuwanie toksyn, przetwarzanie składników odżywczych i produkcja białek i żółci. U dużej części chorych choroba rozwinęła się z powodu nadmiernego spożycia alkoholu. Etanol w dużych ilościach spowalnia procesy metaboliczne, a tym samym prowadzi do nieodwracalnych zmian. Częstą przyczyną występowania marskości jest także wirusowe zapalenie typu C. Ocenia się, że nawet 20% wszystkich zakażonych ma dolegliwości prowadzące w rezultacie do marskości. Również inne choroby, w tym o podłożu genetycznym, mogą spowodować problemy z tym narządem. Choroba wieńcowa, otyłość i cukrzyca sprzyjają otłuszczaniu wątroby, a w konsekwencji do problemów z marskością. Bardzo negatywnie na stan tego narządu wpływa też żółć, wszystkie choroby utrudniające jej odpływ także są potencjalnym źródłem problemów.

Objawy marskości wątroby

Pierwsze objawy marskości wątroby są niezauważalne, przez wiele lat choroba ta może się rozwijać bez żadnych widocznych dolegliwości. Drugi etap to objawy, które bardzo często łączone są z innymi schorzeniami, i albo zostają zlekceważone, albo leczone w niewłaściwy sposób. Do takich objawów zaliczają się między innymi bezsenność, świąd skóry, zmniejszenie apetytu i wzdęcia, a także uczucie chronicznego zmęczenia. Faza ta może trwać kolejny spory okres czasu, do momentu gdy zaczynają się pojawiać zagrażające życiu powikłania. Wynikają one z takiego zmniejszenia czynnej objętości, że organ nie jest w stanie spełniać swoich podstawowych funkcji, a dodatkowo z zaburzeń związanych z żyłą zwrotną. Lista objawów w takim stanie jest naprawdę długa, u wielu chorych pojawiają się one w różnej konfiguracji. Pojawia się między innymi żółtaczka, krwawienie i siniaki, zaburzenia psychiczne, bolesne skurcze podudzi zanik mięśni. Bardzo charakterystyczne są tak zwane pajączki wątrobowe, czyli gwieździste naczyniaki na twarzy, kończynach i klatce piersiowej. Z objawów zagrażających życiu występują na przykład krwotoki z układu pokarmowego, powstałe w wyniku pękania żylaków.

Jak leczyć wątrobę

Marskość wątroby jest chorobą, na którą nie ma lekarstwa, zachodzące w tym organie zmiany są nieodwracalne. Leczenie sprowadza się do tego, żeby w jakiś sposób zahamować proces niszczenia aktywnej tkanki, dlatego bardzo duże znaczenie ma szybka diagnoza. Chory kierowany jest na specjalistyczne badania, między innymi wykonuje się próby wątrobowe oraz USG, tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. Wybór odpowiedniego schematu leczenia uzależniony jest od stanu narządu i przyczyn, z jakich znalazł się on w takim stanie. Leki wykorzystuje się w niewielkim stopniu, raczej w kierunku leczenia schorzenia, które stało się przyczyną marskości. Niezwykle ważne jest wykluczenie czynników wpływających na uszkodzenie wątroby, dotyczy to przede wszystkim alkoholu i przebywania w toksycznym środowisku. Konieczna jest odpowiednia dieta, która z jednej strony dostarczy niezbędnych składników odżywczych, a z drugiej nie będzie obciążała organizmu. Powinna mieć ona zmniejszoną ilość tłuszczów przy jednocześnie dość wysokiej zawartości białka.

Wysokie ciśnienie jest  powszechnie uważane za niebezpieczne dla zdrowia i monitorowane u lekarza. I rzeczywiście, konsekwencje zdrowotne nadciśnienia są – można by rzec – śmiertelnie niebezpieczne. A co z osobami, które przez lata zmagają się ze zbyt niskim ciśnieniem? Czy rzeczywiście mogą się uważać za szczęśliwców, którym nic tak naprawdę nie jest? Niestety, to nie do końca jest prawda. Rzeczywiście, niskie ciśnienie nie jest tak groźne w skutkach, jak nadciśnienie, ale nie oznacza to od razu, że można go lekceważyć. Lekarze co prawda są zgodni w zapewnieniach, że hipotonia – czy inaczej niedociśnienie zwykle nie wymagają leczenia farmakologicznego. Nie zmienia to jednak faktu, że należy łagodzić dolegliwości z nim związane, aby w miarę komfortowo funkcjonować na co dzień.

Dolegliwości powodowane zbyt niskim ciśnieniem

A jakie dolegliwości towarzyszą najczęściej niskociśnieniowcom? Otóż głównie są to objawy, które można czasem pomylić ze zmęczeniem lub początkiem przeziębienia. Ogólnie mówiąc, organizm niedomaga. Zaczyna się zwykle tuż po przebudzeniu. Nawet jeśli noc była spokojna i długa – czyli sen trwał odpowiednią ilość godzin, senność i uczucie zmęczenia są pierwszymi odczuciami towarzyszącymi wybudzaniu. Budzik jest wówczas największym wrogiem i jeśli tylko jest możliwość, przestawia się go raz po raz o kolejne 5 minut. Niestety te niby-drzemki nadal niewiele dają. W trakcie wstawania z łóżka – zwłaszcza jeśli robi się to gwałtownie, pojawiają się tzw. „mroczki” przed oczami, a bywa że i zakręci się w głowie. Powolne wstawanie łagodzi niemiłe doznania, ale nadal samopoczucie jest kiepskie. Osłabienie nie znika. Nawet wypita jak najszybciej kawa nie daje specjalnej poprawy. Organizm ożywia się zwykle na chwilę, ale po niedługim czasie znów pojawia się uczucie osłabienia i senności. I tak przez większość dnia. Jeśli szczęśliwie dzień spędza się aktywnie, to znaczy praca wymaga umiarkowanego ruchu, a wieczorem można zaliczyć sesję na siłowni albo pojeździć na rowerze – to można go uznać za całkiem dobry. Jeśli natomiast praca ogranicza się do niemal nieruchomego siedzenia przed komputerem w zadymionym i dusznym pokoju, a do tego na dworze akurat zmienia się aura – zwykle oznacza to całodzienną egzystencję na granicy wytrzymałości.

To nie jest opis dnia nałogowego alkoholika, trwającego w stanie permanentnego kaca. Szacuje się, że hipotonia dotyka nawet 1-2 procent populacji osób dorosłych. Przy czym największy odsetek stanowią dorastające dziewczęta i młode kobiety. Dolegliwości nasilają się zwłaszcza w okresie nagłych i nieustannych zmian pogody, kiedy ciśnienie skacze w górę i w dół. Poza opisanymi wyżej charakterystycznymi dolegliwościami, często pojawiają się również:

• mdłości
• zaburzony rytm serca
• bladość twarzy
• uczucie zimnych kończyn – czasem nawet z zasinieniem pod paznokciami
• nocne poty
• ogólne rozbicie – problemy z koncentracją, osłabienie i poczucie permanentnego zmęczenia
• omdlenia – zwłaszcza gdy długi czas przebywa się nieruchomo w pozycji stojącej.

Nie wolno lekceważyć nasilających się objawów, mogących świadczyć o niedociśnieniu. Skutkiem kiepskiej kondycji organizmu i braku koncentracji może być wypadek samochodowy. W skrajnym przypadku, kiedy pojawia się niespodziewane omdlenie –upadek może zakończyć się na przykład wstrząśnieniem mózgu. Kiedy taka sytuacja pojawi się podczas prowadzenia samochodu, nietrudno przewidzieć tragiczne następstwa.

Co może być przyczyną niedociśnienia

Terminologia medyczna rozróżnia dwa rodzaje hipotonii – pierwotną i wtórną. Ta pierwsza jest zwykle wrodzona i nie da się jej wyleczyć, gdyż jest wynikiem słabego przepływu krwi przez mało elastyczne ściany tętnic. Komórki całego organizmu dostają mniej tlenu –stąd utrzymujące się niepożądane objawy. W niektórych przypadkach niskie ciśnienie może towarzyszyć znacznie poważniejszym schorzeniom, które – w porę nie zdiagnozowane, będą rujnowały organizm. Tak właśnie przebiega hipotonia wtórna. Diagnoza oznacza, że niskie ciśnienie jest efektem choroby toczącej organizm – na przykład anemii, niedoczynności nadnerczy, padaczki czy cukrzycy. Poddanie leczeniu choroby będącej pierwotnym źródłem niedociśnienia przynosi zwykle ustąpienie objawów hipotonii. Dlatego, kiedy sporadycznie mierzone ciśnienie budzi podejrzenia, a po zwiększeniu częstotliwości pomiarów pojawia się pewność, że zasila się grono szczęśliwców, zwanych pieszczotliwie „niskociśnieniowcami” – należy udać się do specjalisty. Celem takiej wizyty musi być przede wszystkim wykluczenie poważniejszych schorzeń oraz ustalenie postępowania w przypadku nasilania się objawów niedociśnienia. Niepokój powinny wzbudzać wyniki pomiarów ciśnienia tętniczego stale utrzymujące się na poziomie poniżej 90/60 mmHg u kobiet i 100/70 mmHg u mężczyzn.

Jak sobie radzić

Osoby z niskim ciśnieniem powinny przestrzegać kilku podstawowych zasad, aby minimalizować negatywny wpływ niskiego ciśnienia na funkcjonowanie organizmu. Do najważniejszych należą:

• unikanie gwałtownych zmian pozycji – zwłaszcza po dłuższym bezruchu;
• przed porannym wstaniem z łóżka warto systematycznie wykonywać suchy masaż ręcznikiem albo rękawicą do masażu;
• unikanie leżenia w wannie z ciepłą wodą, prysznic zakończony zimną sekwencją, która pobudzi krążenie;
• ograniczenie stania na słońcu i długiego opalania się w bezruchu;
• regularny sen, najlepiej na wysoko ułożonej poduszce;
• regularne uprawianie sportu lub codzienna gimnastyka;
• posiłki rozłożone na mniejsze porcje spożywane częściej;
• picie minimum 2 litrów wody dziennie.

Cholesterol – sama nazwa brzmi złowrogo. I zwykle źle się kojarzy – jest bowiem uważany za zło wcielone, podstępem wdzierające się do organizmu i siejące spustoszenie. Tymczasem cholesterol to lipid z grupy steroidów – organiczna substancja tłuszczowa dostarczana w pożywieniu (mięso, jajka) oraz produkowana w wątrobie i częściowo wchłaniana z przewodu pokarmowego. Ma niebagatelne znaczenie dla organizmu ludzkiego – jest niezbędna do budowy komórek, uczestniczy w produkcji hormonów oraz witaminy D3 i kwasów żółciowych oraz odgrywa kluczową rolę w pracy mózgu. Dlatego nie należy się go obawiać, tylko obłaskawić – najlepiej przez poznanie zasad rządzących produkcją tego tłuszczu oraz sposobów na utrzymanie cholesterolowych parametrów w ryzach.

Czym tak naprawdę jest cholesterol

Cholesterol – nierozpuszczalny w wodzie – krąży we krwi pod postacią małych kuleczek tłuszczu otoczonych złożonymi związkami białkowymi, tzw. lipoproteinami. Lipoproteiny różnią się między sobą proporcjami tłuszczu i białek. Zależnie od tych proporcji cholesterol dzielony jest na „zły” – LDL (z ang.: low density lipoproteins) oraz „dobry” – HDL (high density lipoproteins). Lipoproteiny LDL zawierają dużo cholesterolu o małej gęstości w cienkiej białkowej otoczce, przez którą łatwo przenikają do krwioobiegu przyczyniając się do rozwoju miażdżycy. Lipoproteiny HDL zawierają znacznie więcej białkowej otoczki i mniej cholesterolu o wysokiej gęstości, przez co trudniej jest im przenikać do krwioobiegu. Jednak gdy już się tam znajdą nie odkładają się na ściankach. Pełnią rolę miotełki, wymiatając nadmiar cholesterolu z naczyń krwionośnych i odprowadzając go do wątroby, gdzie zostaje przekształcony w kwasy żółciowe i wydalony z organizmu.

W organizmie ludzkim potrzebne są obie frakcje. Ważne jest jednak, żeby nie było ich za dużo oraz by stosunek jednej do drugiej nie przekraczał bezpiecznych norm. Prawidłowy stosunek pierwszego do drugiego poziomu powinien wynosić około 4:1. Oznacza to, że złego cholesterolu LDL może być nie więcej niż 80% a dobrego nie mniej niż 20% w całości. Zaburzenie tych proporcji powoduje powstanie hipercholesterolemii i zwiększa ryzyko groźnych chorób.

Skąd bierze się nadmiar cholesterolu

Do prawidłowego funkcjonowania wszystkich organów wystarcza ilość cholesterolu produkowana przez sam organizm (głównie w wątrobie). Nazywa się go cholesterolem endogennym i stanowi zwykle ok 80% ogółu cholesterolu. Reszta dostarczana jest wraz z jedzeniem (cholesterol egzogenny). To właśnie cholesterol przyjmowany w pożywieniu zawyża poziom cholesterolu całkowitego we krwi i stanowi źródło problemu. Odłożony cholesterol zaczyna destabilizować pracę organów i jego nadmiar zaczyna już dawać objawy. Na pewnym etapie konieczne staje się farmakologiczne zbijanie zbyt wysokiego poziomu, aby zapobiec zagrażającym życiu powikłaniom zdrowotnym – miażdżycy prowadzącej do choroby wieńcowej, zawałom, udarom, uszkodzeniom wątroby. Jednak zanim dojdzie do ostateczności, należy jak najszybciej samodzielnie zadbać o obniżenie poziomu cholesterolu we krwi.

Jak bez pomocy leków skutecznie obniżać poziom cholesterolu

1. Dieta

Skoro główną przyczyną odkładania się nadmiaru lipoprotein jest niewłaściwa dieta – oczywiste jest, że należy przede wszystkim kompleksowo zmienić sposób odżywiania. Symboliczna rezygnacja z jednej czy dwóch ulubionych potraw nic nie da – zmiany muszą dotyczyć zarówno jakości, ilości jak i częstotliwości przyjmowania pokarmów. Należy zdecydowanie ograniczyć tłuszcze zwierzęce (masło, smalec), czerwone mięso, pełnotłusty nabiał, produkty z białej mąki pszennej czy słodycze. Dieta powinna obfitować w tłuszcze roślinne i produkty podwyższające stężenie cholesterolu HDL we krwi (ryby, orzechy, pestki dyni, słonecznika).

2. Regulacja masy ciała

U osób z nadmiarem kilogramów stwierdza się zwykle nieprawidłowy poziom cholesterolu, a w szczególności zachwianie równowagi pomiędzy frakcją HDL (której jest znikomo mało), a LDL (przewyższający normy procentowe nawet kilkukrotnie). Dlatego konieczne jest jak najszybsze zrzucenie zbędnych kilogramów oraz zadbanie, aby nie pojawił się efekt jo-jo.

3. Aktywność fizyczna

Aby długie lata cieszyć się zdrowiem i minimalizować ryzyko odkładania się cholesterolu i powstawania problemów sercowo-naczyniowych, należy regularnie ruszać się lub uprawiać sport. Ważne jest przy tym, aby nie były to jednorazowe zrywy raz na rok, a systematyczna aktywność dopasowana rodzajem i intensywnością do wieku i możliwości fizycznych.