Każde przerwanie ciągłości naczyń krwionośnych wiąże się z tym, że zaczyna się lać krew. W takich przypadkach do pracy przystępują trombocyty, czyli płytki krwi. Ich głównym zadaniem jest regulacja procesu krzepnięcia i zahamowanie krwawienia, stanowią one po prostu budulec, przy pomocy którego realizowana jest odbudowa rany. Ich poziom standardowo wykonuje się podczas morfologii, a wszelkie zmiany świadczą o niepokojących zmianach w organizmie, które w niektórych przypadkach mogą być nawet niebezpieczne dla życia.
Co to są trombocyty
Trombocytami nazywamy płytki, będące jednym z najważniejszych składników krwi, obok krwinek czerwonych i białych. Mają one kształt niewielkich, postrzępionych komórek, nie zawierają jednak jądra komórkowego i poruszają się wraz z płynącą krwią. Produkowane są w szpiku kostnym, a duża ich część jest magazynowana w śledzionie, skąd jest uwalniana do krwioobiegu. Cykl życia trombocytów to zaledwie 8 do 10 dni, po upływie tego czasu również w śledzionie ulegają one zniszczeniu. Główną rolą trombocytów jest zapewnienie odpowiedniego krzepnięcia krwi, a swoje właściwości najlepiej pokazują przy przerwaniu ciągłości naczyń krwionośnych. Trombocyty docierają na miejsce uszkodzenia i zaczynają do siebie ściśle przylegać, co powoduje zmniejszanie wielkości rany i ułatwienie tworzenia czopu hamującego krwawienie. Stoją one w pierwszej linii obrony przy tego typu problemach i one właściwie inicjują cały proces.
Wskazania do badania i normy
Oznaczenie poziomu trombocytów jest wykonywane w standardowej morfologii, wraz z innymi podstawowymi parametrami, takimi jak leukocyty czy erytrocyty. Ze względów profilaktycznych każdy przynajmniej raz w roku powinien takie badanie wykonać, a jego wynik skonsultować z lekarzem. Dodatkowo na badanie można zostać skierowanym, jeśli lekarz podejrzewa zaburzenie krzepnięcia krwi. Powodem może być na przykład długotrwałe krwawienie spowodowane uderzeniem czy urazem, widoczne na skórze zmiany pod postacią sińców czy wybroczyn, podejrzenie zespołu wykrzepiania śródnaczyniowego, podejrzenie nadpłytkowości samoistnej czy też podejrzenie nieprawidłowego działania śledziony. Badanie, w celu zapewnienia jak najbardziej wiarygodnych wyników, należy wykonać na czczo, najlepiej rano. Minimum 8 godzin przed badaniem nie wolno spożywać żadnych posiłków ani napojów. Prawidłowa ilość trombocytów mieści się w granicach 150
000–400 000 /µl, natomiast minimalna ilość niezbędna do prawidłowego przebiegu krzepnięcia wynosi zaledwie 50 000/µl. Ważne jest też, żeby dużych trombocytów, o wielkości powyżej 12fl, było ogólnie nie więcej niż 30 procent całości.
Trombocytopenia czyli zbyt niskie PLT
Poziom PLT poniżej 150 000/µl jest już niebezpieczny i należy znaleźć jego przyczynę, mimo że do minimalnej niezbędnej ilości jest jeszcze daleko. Stan zmniejszonej ilości trombocytów jest rezultatem jednego z trzech powodów, to znaczy nadmiernego niszczenia płytek w wątrobie lub śledzionie, zbyt dużego niszczenia w układzie krwionośnym lub za mała produkcja w szpiku kostnym. Za mała produkcja to rezultat między innymi anemii, niedoboru witaminy B12 lub kwasu foliowego, marskości wątroby lub białaczki. Bardzo rzadko przyczyną tą jest zapalenie szpiku kostnego. Obniżony poziom PLT obserwuje się też często u pacjentów przyjmujących niektóre leki, zwłaszcza przez dłuższy okres czasu, a także w chemioterapii i radioterapii. Przyczyną takiego stanu rzeczy niekiedy są też schorzenia autoimmunologiczne i choroby zakaźne. Trombocytopenia ma kilka charakterystycznych objawów, wśród których często występują siniaki, krwawienia z nosa, dziąseł i w jamie ustnej, krwiomocz, krwawienia pod skórą przypominające wysypki, oraz w przypadku kobiet obfite miesiączki. Objawy te są łatwe do zauważenia, dlatego też w przypadku ich pojawienia się należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem. Powinien on skierować na badanie poziomu PTL, a w razie potwierdzenia zastosować odpowiednie leczenie.
Trombocytoza – PLT powyżej normy
Z kolei trombocytoza, czyli podwyższony poziom trombocytów wynoszący więcej niż 400 000/µl, jest znacznie trudniejsza do zauważenia, gdyż często nie daje ona żadnych objawów. Dodatkowo większość z częściej występujących objawów występuje również przy zupełnie innych chorobach, dlatego też do postawienia prawidłowej diagnozy niezbędne jest wykonanie odpowiednich badań. Do typowych objawów trombocytozy zalicza się między innymi problemy ze słyszeniem i widzeniem, zaczerwienione i rozgrzane kończyny, w których czuć mrowienie, a także bóle głowy. Jak więc widać, po powyższych objawach trudno się zorientować, co może się dziać w organizmie, a dziać się może naprawdę dużo. Przyczyną nadmiernej ilości płytek krwi może być między innymi białaczka, anemia,
nadpłytkowość samoistna czy czerwienica prawdziwa. Często problemy te pojawiają się też przy stanach zapalnych, infekcjach i uszkodzeniach tkanek, oraz w stanie niedoborów żelaza i intensywnego krwawienia. Poziom PLT mogą także podnieść niektóre leki, na przykład sterydy czy adrenalina. Zwiększony poziom trombocytów jest niebezpieczny, gdyż może stać się powodem zatorów czy zakrzepów. Dlatego też leczenie powinno być rozpoczęte tak szybko jak się da, żeby uchronić przed tym pacjenta.
