Problem żylaków nóg dotyka coraz większej części społeczeństwa — szacunkowo nawet 60% dorosłych Polaków cierpi na związane z żylakami choroby nóg (według Polskiego Towarzystwa Chirurgii Naczyniowej). Można je leczyć na wiele sposobów, zależnie od zaawansowania schorzenia. Ten tekst przedstawi kilka skutecznych metod na zwalczenie tej dolegliwości.
Przyczyny i objawy żylaków
Nazwą żylaki określane są charakterystyczne, wrzecionowate lub workowate, widoczne i trwałe poszerzenia żył. Zwykle powstają wskutek niedomykania się zastawek żylnych, co prowadzi do zaburzeń odpływu krwi — cofa się ona i rozciąga naczynia krwionośne. Zmiany te są najbardziej widoczne w pozycji stojącej i najczęściej zlokalizowane są z tyłu, pod kolanami i na wewnętrznych częściach ud lub łydek.
Jako główną przyczynę powstawania żylaków podaje się najczęściej dziedziczne obciążenie genetyczne, jednak do ich tworzenia się przyczyniają się także brak ruchu, nadwaga, ciąża, siedzący tryb życia i refluks żylny. Dolegliwość ta dotyka najczęściej kobiety po 40. roku życia, rzadziej zaś cierpią na nią mężczyźni.
Głównymi objawami żylaków są: bóle i nocne kurcze nóg, pieczenie skóry oraz sine lub ciemnoczerwone zmiany na skórze. Zdarza się także, że żylakom kończyn dolnych towarzyszy też ich opuchlizna oraz uczucie ciężkości.
Powikłania, mogące wystąpić przy nieleczonych żylakach
Nieleczone żylaki mogą mieć poważne konsekwencje, mogące nawet zagrozić życiu. Najczęstszymi powikłaniami są m.in.:
- Krwotoki — wzrost ciśnienia w zatkanej żyle może doprowadzić do jej pęknięcia razem ze znajdującą się nad nią skórą. Powstały w wyniku tego krwotok jest bardzo trudny do opanowania i może doprowadzić do wykrwawienia się.
- Owrzodzenia podudzia — zalegająca w żyłach niedotleniona krew zaczyna przesączać się małymi naczyniami do tkanki tłuszczowej i podskórnej. Pojawiają się krwawe wybroczyny (najpierw w okolicy kostek), a później następuje posuwające się obumieranie objętych nimi tkanek. W wyniku tego powstają bolesne i bardzo trudne do zagojenia owrzodzenia. Towarzyszący im stan zapalny może rozprzestrzenić się na cały organizm.
- Zakrzepica żylna (choroba zakrzepowo-zatorowa) — zalegająca krew tworzy skrzepy, a na skórze nad nimi pojawia się zaczerwienienie, ból i obrzęk. Przy żyłach powierzchniowych niezbędne będzie odciążanie nogi i przyjmowanie leków przeciwzapalnych przez kilka tygodni. O wiele gorzej jest w przypadku żył głębokich — zakrzep w końcu oderwie się od ściany naczynia i powędruje wraz z krwią, mogąc doprowadzić np. do blokady w płucach lub uszkodzeń innych narządów, które skończy się śmiercią.
Metody leczenia żylaków
Leczenie żylaków można prowadzić wielotorowo, aby zwiększyć skuteczność terapii. Żylaki najlepiej leczyć w początkowej fazie choroby — znacznie ułatwi to terapię oraz pozwoli uniknąć powikłań przy bardziej zaawansowanych stadiach dolegliwości. Trzeba też pamiętać, że po wyleczeniu żylaki mogą tworzyć się ponownie w innych miejscach. Dlatego też bardzo ważna jest profilaktyka. Metody radzenia sobie z żylakami można z grubsza podzielić na trzy grupy — środki farmakologiczne, kompresjoterapia oraz zabiegi.
Środki farmakologiczne
Leki stosowane przy leczeniu żylaków mają za zadanie wzmocnienie żył, uszczelnienie ich ścian i polepszenie krążenia w naczyniach włosowatych. Mają także działanie przeciwzapalne. W ich skład wchodzą głównie:
- diosmina
- hesperydyna
- dobesylan wapnia
- trokserutyna
- escyna
- wyciąg z kasztanowca
- wyciąg z ruszczyka.
Głównym zadaniem tych środków farmakologicznych jest zmniejszenie nasilenia objawów, opóźnienie rozwoju choroby i wspomaganie pozostałych metod leczenia żylaków. Preparaty te występują w formie kropli doustnych, tabletek lub żelów i maści do smarowania.
Kompresjoterapia
Polega na utrzymywaniu nierównomiernego (zmniejszającego się od stopy do pachwiny) ucisku nogi z zastosowaniem specjalnej opaski uciskowej, rajstop lub elastycznych pończoch uciskowych.
Mogą być stosowane profilaktycznie, u osób narażonych na wystąpienie żylaków, jak i w początkowych stadiach choroby, a także po zabiegach leczniczych. Stosowane są także u osób, które z różnych względów nie mogą lub nie chcą poddać się zabiegom, lub operacjom. Zakłada się je przed wstaniem z łóżka. Rajstopy występują w czterech klasach ucisku, a doborem odpowiedniej powinien zająć się lekarz.
Zabiegi
Do tej grupy zaliczyć można zarówno nieinwazyjne zabiegi wykonywane we wczesnych stadiach choroby, jak i operacje, które przeprowadza się nawet przy bardzo rozległym występowaniu żylaków. Oto kilka przykładów.
Skleroterapia (obliteracja)
Zabieg ten polega na wstrzyknięciu przy użyciu cienkiej igły jednego ze specjalnych preparatów wywołujących stan zapalny ścian żyły. W wyniku tego żylak robi się bolesny i twardnieje, jednak te objawy ustępują po kilku dniach. Później żyła zarasta i żylak stopniowo zanika, a płynąca przez nie do tej pory krew jest przechwytywana przez najbliższe żyły powierzchniowe.
Już po kilkunastu godzinach od zabiegu można funkcjonować w pełni normalnie. Czasem mogą pojawić się przebarwienia w miejscach wstrzyknięcia preparatu (ok. 15% chorych). Zdarza się też, że zabieg trzeba powtórzyć. Wykonuje się go na żyłach o małym przekroju.
Klejenie żylaków
Jest to zamknięcie światła żylaka za pomocą medycznego kleju, wprowadzanego wewnątrznaczyniowo przy użyciu specjalnego aplikatora. Krew z zamkniętej żyły jest przejmowana przez pobliskie żyły powierzchniowe, podobnie jak w przypadku skleroterapii. Zabieg przeprowadza się w warunkach ambulatoryjnych przy znieczuleniu miejscowym i pod stałą obserwacją USG.
Całość trwa do 40 minut i jest zasadniczo bezbolesna. Pacjent właściwie zaraz po zabiegu może wrócić do normalnego funkcjonowania. Zaletami tej metody są także: brak konieczności noszenia opatrunku uciskowego, bardzo wysoka skuteczność i brak widocznych blizn.
VENEFIT (termoablacja radiowa)
Przeprowadzany w warunkach ambulatoryjnych, przy znieczuleniu miejscowym. Polega na wprowadzeniu przez niewielkie nacięcie do zmienionej chorobowo żyły specjalnego cewnika. Przepływający przez niego prąd o częstotliwości radiowej podgrzewa ściany naczynia. Pod wpływem temperatury naczynie kurczy się i trwale zamyka. Krew nim wcześniej płynąca kieruje się do innych, zdrowych naczyń. Zabieg przeprowadzany jest pod kontrolą USG, a po jego zakończeniu zakłada się prosty opatrunek. Jest bezbolesny i zwykle nie zostają po nim żadne ślady lub tylko minimalne blizny.
Później lekarz może zalecić stosowanie opatrunku uciskowego. Pacjent może normalnie funkcjonować już po upływie jednej doby, a powrót do pełnej aktywności ma miejsce po tygodniu.
ClariVein
Polega na wprowadzeniu do żyły specjalnego cewnika, drażniącego ją ruchem wirującym. W efekcie ściany naczynia zwężają się aż do całkowitego zamknięcia. Następnie wstrzykuje się do niej polidokanol (wykorzystywany także w skleroterapii drobnych naczyń krwionośnych), który uszkadza śródbłonek, powodując zrastanie żyły i jej zamknięcie na stałe. Zabieg wykonuje się przy znieczuleniu miejscowym, w warunkach ambulatoryjnych i pod kontrolą USG. Jest całkowicie bezbolesny i nie zostawia żadnych śladów na skórze.
Całość trwa około 20 minut, a pacjent może bezpośrednio po zabiegu wrócić do aktywności, choć musi nosić opatrunek uciskowy od 7 do 20 dni po leczeniu. Podobnie jak inne nowoczesne metody, także ta cechuje się wysoką skutecznością około 90%.
Stripping żyły odpiszczelowej (metoda Babcocka)
Polega na usunięciu głównego pnia żyły i odchodzących od niego gałęzi żylnych. Chirurg naczyniowy wykonuje dwa ok. 5-centymetrowe nacięcia — przy kostce i w pachwinie. Dalej do żyły wprowadzana jest (najczęściej od strony kostki) miękka, metalowa linka (tzw. stripper), którą przecina się, podwiązuje i wydobywa na zewnątrz żyłę za jednym zamachem. Usunięcie gałęzi żylnych następuje przez kilka (lub kilkanaście) mniejszych, 1-2-centymetrowych, nacięć w podobny sposób. Później na owe nacięcia zakłada się szwy, które zdejmowane są zwykle po 10 dniach.
Operacja trwa około godziny i jest przeprowadzana przy znieczuleniu ogólnym. Chodzenie jest możliwe już następnego dnia. Nacięcia bolą przez kilka dni, lecz krwiaki pozostają widoczne przez około miesiąc. Przez cały ten czas wymagane jest noszenie opatrunku uciskowego na całej długości nogi. Zabieg ten wykonuje się przy rozległych żylakach i zaawansowanym stadium choroby. Minusem tej metody są widoczne blizny.
Miniflebektomia (metoda Millera i Varady’ego)
W założeniach podobna do strippingu, różniąca się sposobem wykonania — główny pień żylny usuwany jest odcinkami. Wzdłuż jego przebiegu wykonywane są minimalne, 2-3-milimetrowe nacięcia, przez które wyciąga się kawałki pnia i odgałęzień żylnych przy pomocy narzędzia przypominającego szydełko.
Operację można przeprowadzić przy znieczuleniu miejscowym. Zamiast szwów stosuje się specjalne plastry na kilka dni. Po nacięciach prawie nie ma później śladu. Reszta procesu rekonwalescencji wygląda podobnie do tego przy strippingu.
Kriostripping (metoda La Piverte’a)
W tej metodzie wykonuje się kilka 2-3-milimetrowych nacięć wzdłuż pnia żylnego, po czym wprowadza się specjalną sondę pokrytą 24-karatowym złotem, połączoną z aparatem, w którym znajduje się podtlenek azotu. Po dotarciu we właściwe miejsce końcówka sondy jest schładzana błyskawicznie do -80 (-100)°C. W wyniku tego przykleja się do niej kawałek żyły, który wyciąga się na zewnątrz. Proces powtarza się dla każdego mikronacięcia — żyła wyciągana jest po kawałku jak w metodzie Millera i Varady’ego. Przy trudnościach z wprowadzeniem sondy do chorej żyły lub żylaków krętych, kawałki można „przyklejać” z wierzchu.
Przy zabiegu stosuje się głównie znieczulenie miejscowe, a całość trwa około godziny. Zaraz po nim pacjent może chodzić i wrócić do domu, jednak przez dwa tygodnie wymagane jest noszenie opatrunku uciskowego.
Przeciwwskazania do operacyjnego usuwania żylaków
Choć nie ma ich wiele, operacje mają swoje przeciwwskazania. Nie powinno ich się wykonywać jeśli:
- podczas wstępnych badań wykryto chorobę zakrzepowo-zatorową
- ogólny stan zdrowia nie jest dobry, np. świeżo przebyty zawał serca, zaawansowana cukrzyca, nadczynność tarczycy
- żyły głębokie, które powinny przejąć pracę żył powierzchniowych są niedrożne.
Podsumowanie
Leczenie żylaków jest kluczowe przez wzgląd na mogące z nich wyniknąć, zagrażające życiu powikłania. Podobnie ważna jest profilaktyka, szczególnie gdy choroba ta występowała w rodzinie już wcześniej. Właściwie przeprowadzone leczenie na ogół pozwala pozbyć się całkowicie żylaków, jednak trzeba pamiętać, że mogą się one później pojawić w zupełnie innych miejscach — co dodatkowo zwiększa wagę odpowiedniej profilaktyki.
